Làng nghề Phúc Lộc thuộc phường Ninh Phong, thành phố Ninh Bình là một làng nghề truyền thống nổi tiếng chuyên sản xuất các sản phẩm gia dụng và mỹ nghệ bằng gỗ. Làng nghề ra đời cách đây hàng trăm năm, phát triển theo hướng cha truyền con nối và được xếp vào danh sách 50 làng nghề truyền thống tiêu biểu nhất Việt Nam.

Từ xưa, người thợ Phúc Lộc đã sáng tạo ra những sản phẩm mộc với những nét trạm trổ tinh xảo phục vụ cho việc làm nhà thờ, đền, đình, chùa.. Những năm 90 của thế kỷ trước đáp ứng nhu cầu của người dân, làng nghề Phúc Lộc đã hướng đến sản xuất ra các mặt hàng dân dụng như cửa, bàn, ghế, tủ, sập, chấn song, tay vịn cầu thang, hàng trang trí nội thất… đồng thời dần đưa hàng thủ công mỹ nghệ (hàng khảm trai) vào sản xuất. Để phát triển làng nghề và đem lại hiệu quả kinh tế, làng đã tiến hành chuyển đổi công cụ làm mộc mang tính chuyên môn cao. Các khâu làm mộc như bào, đánh bóng, tiện, phun sơn… được thay thế bằng máy móc để nâng cao chất lượng sản phẩm, giải phóng sức lao động. Đồng thời những máy móc mới được thay thế cũng làm giảm tình trạng ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm tiếng ồn và hạn chế được những rủi ro do tai nạn lao động gây ra. Tuy nhiên, với những sản phẩm gỗ có họa tiết nhỏ, tinh tế thì không máy móc nào có thể thay thế được đôi bàn tay tài hoa, khéo léo của những nghệ nhân đồ mộc mỹ nghệ Phúc Lộc.

Làng nghề Phúc Lộc được đánh giá là nơi lưu trữ và bảo tồn những giá trị tinh hoa của nghề làm mộc truyền thống, được khách hàng trong và ngoài tỉnh biết đến và chọn lựa.

Vị trí địa lý của làng mộc lâu đời Phúc Lộc tọa lạc ở phía Đông Nam, thành phố Ninh Bình. Làng nghề cách trung tâm thành phố khoảng 2 km, diện tính khoảng 9,55 km2 gồm có 5 xóm: Xóm Trại, Xóm Ngoài, xóm Giữa, xóm Trong và xóm Mơ.

Nghề mộc ở làng Phúc Lộc tồn tại đã hàng trăm năm từ thời Đinh – Lê, phát triển theo dạng cha truyền con nối. Làng nghề mộc trăm năm Phúc Lộc đã được xếp vào danh sách 50 làng nghề truyền thống tiêu biểu nhất Việt Nam.

Năm 2006, làng nghề mộc Phúc Lộc vinh dự được UBND tỉnh Ninh Bình công nhận làng nghề cấp tỉnh và có 6 thợ mộc của làng nghề được công nhận là nghệ nhân. Theo báo cáo của UBND phường Ninh Phong, năm 2019 phường có 124 hộ dân và nhiều doanh nghiệp tham gia làm nghề mộc. Giá trị sản xuất hàng năm từ làng nghề đạt gần 200 tỷ đồng, giải quyết việc làm thường xuyên cho trên 1.200 lao động.

 

Nghề mộc truyền thống tại Phúc Lộc

Từ thời xa xưa người thợ mộc Phúc Lộc đã biết sáng tạo nên những sản phẩm mộc với những đường nét chạm trổ tinh xảo, phục vụ cho việc làm nhà thờ, đền, đình, chùa. 

Vào thời gian xa xưa, công cụ lao động hết sức thủ công và đơn sơ, các công đoạn như đục, đẽo, bào,… đều được làm bằng tay. Nhưng nhờ vào đôi bàn tay khéo léo và óc sáng tạo của người thợ làm nghề, mà gỗ mỹ nghệ của làng nghề mộc Phúc Lộc được truyền đi khắp nơi. Các sản phẩm mỹ nghệ phổ biến sang các tỉnh như Thanh Hóa, Nghệ An và dần trở thành một làng nghề truyền thống nổi tiếng khắp vùng Bắc Bộ.

Vào những năm 90 của thế kỷ XX; để đáp ứng nhu cầu sử dụng đồ gia dụng của người dân; làng nghề mộc Phúc Lộc đã mở rộng thêm hướng sản xuất các sản phẩm mới. Các vật dụng nội thất mới bao gồm: cửa, tủ, bàn, ghế,… 

Ngày nay, làng nghề mộc phát triển và đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn; làng mộc tại Phúc Lộc đã tiến hành xây dựng các xưởng sản xuất hiện đại. Chuyển đổi từ sản xuất thủ công sang sử dụng các công cụ làm mộc mang tính chuyên môn hóa hơn. Các khâu làm mộc như: bào; tiện; phun sơn; đánh bóng;… được thay thế bằng máy móc để nâng cao năng suất lao động và chất lượng sản phẩm.

Sản phẩm của làng mộc Phúc Lộc

Ở làng nghề mộc truyền thống Phúc Lộc, các sản phẩm từ gỗ vô cùng đa dạng, độc đáo và tinh xảo. Nguyên liệu gỗ được sử dụng để sản xuất ở làng nghề mộc Phúc Lộc bao gồm nhiều phân loại như: gỗ trồng trong nước; gỗ rừng trồng nhập khẩu; gỗ rừng tự nhiên nhập khẩu hay ván gỗ công nghiệp. 

Các hàng trang trí nội thất như giường, tủ, bàn, ghế, tay vịn, cầu thang bằng gỗ, sa lông, cửa,.. là những sản phẩm phổ biến được sản xuất tại làng nghề. Tất cả các sản phẩm ở Phúc Lộc đều có chất lượng và đa dạng các mẫu mã đẹp cho khách hàng lựa chọn.

Hơn thế nữa, làng nghề mộc Phúc Lộc nổi tiếng với những sản phẩm gỗ mỹ nghệ cao cấp; sang trọng. Các sản phẩm từ gỗ mang đậm phong cách truyền thống dân tộc như: tượng thờ; sập lim; sập gụ; các loại đồ gỗ phục lễ hội; tế tự; tu sửa đền chùa;… Các sản phẩm với những đường nét chạm khắc cực kì tinh xảo; được làm ra từ những nghệ nhân lành nghề.

Ở làng nghề mộc Phúc Lộc còn phát triển dịch vụ phục chế và xây nhà cổ; đây là một việc hết sức khó khăn; đòi hỏi sự tỉ mỉ cao; không phải một kỹ sư kiến trúc được đào tạo nào cũng có thể xây dựng hay phục hưng nhà cổ Việt Nam. Vì nghề mộc tại Phúc Lộc là nghề cha truyền con nối nên có những hoa văn; ý nghĩa mà chỉ có người trong nghề mới có thể hiểu được.